โรคอารมณ์สองขั้ว (Bipolar Disorder)

โรคอารมณ์สองขั้ว คืออะไร

โรคอารมณ์สองขั้วหรือโรคไบโพลาร์ (Bipolar disorder) เป็นโรคที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์โดยที่บุคคลไม่สามารถควบคุมอารมณ์ตนเองได้ ผู้ที่ป่วยเป็นโรคนี้มักมีอารมณ์ที่เปลี่ยนแปลงไปมา ในแต่ละช่วงที่อารมณ์มีการเปลี่ยนแปลงอาจเป็นเพียงสัปดาห์หรืออาจเป็นเรื้อรังเป็นหลายๆเดือนก็ได้ ซึ่งอารมณ์ที่มีการเปลี่ยนแปลงไปจะมี 2 ลักษณะ ดังนี้

1. อารมณ์เศร้า (major depressive episode) มีอาการดังต่อไปนี้ 5 อาการขึ้นไป ติดต่อกันไม่น้อยกว่า 2 สัปดาห์ และต้องมีอาการในข้อ 1 หรือ 2 อย่างน้อย 1 ข้อ

1. มีอารมณ์ซึมเศร้า (ในเด็กและวัยรุ่นเป็นอารมณ์หงุดหงิด)

2. ความสนใจหรือความสุขใจในกิจกรรมต่าง ๆ ลดลงอย่างมาก

3. น้ำหนักลดลงหรือเพิ่มขึ้น (น้ำหนักเปลี่ยนแปลงมากกว่าร้อยละ 5 ต่อเดือน) มีการเบื่ออาหารหรือเจริญอาหาร (ในเด็ก น้ำหนักไม่เพิ่มขึ้นตามที่ควรจะเป็น)

4. นอนไม่หลับ หรือหลับมากเกินไป

5. กระสับกระส่าย (psychomotor agitation) หรือ เชื่องช้า (retardation)

6. อ่อนเพลีย ไร้เรี่ยวแรง

7. รู้สึกว่าตนเองไร้ค่าหรือรู้สึกผิดกับตนเองอย่างไม่เหมาะสมหรือมากเกินควร (อาจถึงขั้นหลงผิด)

8. สมาธิหรือความสามารถในการคิดอ่านลดลง หรือตัดสินใจอะไรไม่ได้

9. คิดถึงเรื่องการตายอยู่เรื่อย ๆ คิดอยากตายหรือพยายามฆ่าตัวตายหรือมีแผนในการฆ่าตัวตาย

2. อารมณ์ดีมากกว่าปกติ (mania หรือ hypomania) Mania กับ Hypomania เป็นอาการแบบเดียวกัน เพียงแต่ความรุนแรงของอาการ Hypomania จะไม่รุนแรงเท่า Mania ซึ่งอาการมีดังนี้

1. มีอาการร่าเริง มีความรู้สึกเป็นสุข อารมณ์แจ่มใสมากเกินไป

2. มีพลังเยอะ แอคทีฟ หรืออาจกระวนกระวาย หงุดหงิด

3. เชื่อมั่นในตัวเองสูงเกินเหตุ หรือรู้สึกว่าตัวเองเก่งกาจ ยิ่งใหญ่ สำคัญ ทั้ง ๆ ที่ในความจริงไม่ได้เป็นเช่นนั้น

4. ความต้องการนอนน้อยลง เช่น อาจนอนเพียง 3 ชั่วโมงก็รู้สึกเพียงพอแล้ว

5. มักจะพูดเยอะกว่าปกติของคน ๆ นั้น

6. คิดหลายเรื่องในเวลาเดียวกัน ความคิดในสมองแล่นเยอะ แล่นเร็ว เปลี่ยนเร็ว

7. ปรับเปลี่ยนเรื่องที่จดจ่อได้ไว เปลี่ยนเรื่องที่คิดไปตามสิ่งที่มากระตุ้นได้ง่าย

8. มักทำหลายๆอย่างในเวลาเดียวกัน ทั้งมีเป้าหมายหรือไม่มีเป้าหมาย คล้ายคนกระวนกระวาย

9. ตัดสินใจหรือทำเรื่องต่าง ๆ ไม่ถูกต้องเหมาะสม อย่างเช่น การใช้จ่ายเงิน การกิน การลงทุน หรือแม้แต่การมีเพศสัมพันธ์เสี่ยง ๆ ซึ่งแต่ละคนอาจแตกต่างกันออกไป

โรคอารมณ์สองขั้ว แบ่งกลุ่มกว้าง ๆ ดังนี้

- Bipolar I disorder คือ มีอาการmania สลับกับช่วงซึมเศร้า หรืออาจมีอาการ mania เพียงอย่างเดียว

- Bipolar II disorder คือ มีอาการซึมเศร้า สลับกับช่วง hypomania

สาเหตุที่ทำให้เกิดโรคอารมณ์สองขั้ว

สาเหตุของความผิดปกติทางอารมณ์นั้นมีได้หลายสาเหตุ ดังนี้

1. การทำงานที่ผิดปกติของสารสื่อประสาท ในสมอง ความผิดปกติของระบบฮอร์โมนต่าง ๆ ในร่างกาย ความผิดปกติของการทำงานในส่วนต่าง ๆ ของสมองที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมอารมณ์

2. ความเครียดหรือปัญหาต่าง ๆ ที่เข้ามาในชีวิตอาจกระตุ้นให้เกิดความผิดปกติทางอารมณ์ขึ้นมาได้

3. พันธุกรรม โดยคนที่มีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคนี้จะมีโอกาสเป็นโรคมากกว่าคนทั่วไป

การรักษา

- การใช้ยาเนื่องจากโรคนี้เกิดจากการเสียสมดุลของสารสื่อนำประสาท ดังนั้นจึงต้องให้จิตแพทย์ประเมินอาการและจ่ายยา การทานยาจะช่วยปรับระดับสารสื่อนำประสาทให้เข้าสู่สมดุล

- การรับคำปรึกษา การปรับพฤติกรรม เพื่อควบคุมอารมณ์หรือพฤติกรรมบางอย่างที่ไม่เหมาะสม เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยดำเนินชีวิตตามปกติ

- การเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลในกรณีที่อาการรุนแรง อันอาจก่อเกิดความเสียหายแก่ตัวผู้ป่วยเองหรือผู้อื่น เช่น ทะเลาะวิวาท ใช้กำลัง พฤติกรรมเสี่ยง ๆ ใช้จ่ายเงินแบบไม่ยั้งคิด ทำธุรกรรมผิด ๆ ทำร้ายตัวเองหรือคิดฆ่าตัวตาย ในบางรายมีอาการซึมเศร้า ฯลฯเพื่อให้ผู้เชี่ยวชาญช่วยเหลือในการรักษา

อ้างอิง

• https://www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder